همکاری یک غول امنیتی چینی با پروژه‌های سرکوب جمهوری اسلامی
شرکت هایک‌ویژن (Hikvision) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تجهیزات نظارت تصویری در جهان، طی سال‌های اخیر در کانون اتهامات مربوط به همکاری با حکومت‌های اقتدارگرا و نقض حقوق بشر قرار گرفته است. این شرکت، که با وزارت امنیت عمومی جمهوری خلق چین پیوند نزدیک دارد، در لیست تحریم ایالات متحده، اتحادیه اروپا و انگلستان قرار دارد. در حالی که هایک‌ویژن ادعا می‌کند در ایران فعالیت ندارد، بررسی‌ها نشان می‌دهد که فناوری‌های این شرکت از طریق شبکه‌ای از نمایندگان و واردکنندگان ایرانی، در پروژه‌های گسترده نظارت و سرکوب اجتماعی مورد استفاده قرار گرفته است.
هایک‌ویژن؛ غول جهانی نظارت با پیوندهای امنیتی
هایک‌ویژن (Hangzhou Hikvision Digital Technology Co., Ltd) در سال ۲۰۰۱ با سرمایه‌گذاری وزارت امنیت عمومی چین تأسیس شد و به‌سرعت به یکی از بازیگران اصلی بازار جهانی دوربین‌های نظارتی تبدیل شد. این شرکت بیش از ۴۰۰۰ پتنت ثبت‌شده در حوزه هوش مصنوعی، تشخیص چهره، شناسایی رفتار، و پردازش تصویر دارد.
در گزارش‌های حقوق بشری متعدد، از جمله اسناد IPVM و Human Rights Watch، به نقش هایک‌ویژن در سرکوب اویغورها در منطقه سین‌کیانگ اشاره شده است. دوربین‌های مجهز به قابلیت تشخیص قومیت، تحلیل الگوهای رفتاری و قابلیت تشخیص چهره در محیط‌های شلوغ، از ویژگی‌های خاص این برند هستند که در نظارت جمعیتی به کار می‌روند.
رد رسمی، حضور غیررسمی در ایران
هایک‌ویژن مدعی است که نمایندگی یا فروش رسمی در ایران ندارد، اما شواهد گسترده‌ای از فعالیت عملیاتی برند هایک‌ویژن در بازار ایران وجود دارد. شرکت‌هایی مانند فرافن‌مارکت، های‌تک‌سیستم، پارس ارتباط لوتوس، و افرا تصویر، به‌طور علنی تجهیزات این برند را وارد کرده، آموزش داده و در پروژه‌های اجرایی مورد استفاده قرار داده‌اند.
بررسی اسناد روزنامه رسمی و صفحات مجازی این شرکت‌ها نشان می‌دهد که این برند در حوزه‌هایی مانند نظارت شهری، کنترل ترافیک، نظارت مدارس، دوربین‌های فروشگاهی و سیستم‌های اداری در ایران مورد استفاده قرار گرفته است.
تجهیزات هایک‌ویژن که به بازار ایران وارد شده، شامل طیف گسترده‌ای از محصولات امنیتی است:
- دوربین‌های تشخیص چهره (DeepinView) با قابلیت تشخیص سن، جنسیت، حالت چهره، و رفتار مشکوک
- سیستم‌های ذخیره‌سازی ویدئو (NVR) با تحلیل‌گر ویدیویی بلادرنگ
- دوربین‌های مادون قرمز و حرارتی برای نظارت در شب و شرایط خاص
- دوربین‌های مجهز به الگوریتم شناسایی افراد تحت تعقیب
- نرم‌افزارهای مدیریت تصویری (iVMS-4200) برای یکپارچه‌سازی داده‌ها
این ابزارها در صورت اتصال به سامانه‌های بومی مانند «سپتام» می‌توانند در شناسایی معترضان، اجرای قانون حجاب اجباری و ردیابی فعالان مدنی به کار گرفته شوند.
استفاده عملیاتی در ایران؛ از مدارس تا پلیس
شواهد استفاده از دوربین‌های هایک‌ویژن در پروژه‌های آموزشی، فروشگاهی و امنیتی در ایران فراوان است. مدارس، بیمارستان‌ها، شعب بانک‌ها و مراکز خرید در شهرهایی مانند تهران، مشهد و شیراز، از جمله مکان‌هایی هستند که از این تجهیزات استفاده کرده‌اند. در مواردی، شرکت‌های داخلی این دوربین‌ها را برای پروژه‌های «نظارت هوشمند» پلیس در معابر عمومی نیز معرفی کرده‌اند.
در گزارش‌هایی که از استان فارس، مازندران و آذربایجان شرقی منتشر شده، استفاده از تجهیزات هایک‌ویژن در پروژه‌های امنیتی محلی، به‌ویژه در دوره اعتراضات، دیده می‌شود. به دلیل در دسترس بودن تجهیزات این برند در بازار ایران، بسیاری از پیمانکاران نظارت شهری از آن به عنوان گزینه پیش‌فرض استفاده می‌کنند.
تحریم‌ها؛ پاسخ ناکافی به یک تهدید جهانی
در سال ۲۰۱۹، دولت ایالات متحده هایک‌ویژن را به دلیل مشارکت در نقض حقوق بشر در سین‌کیانگ تحریم کرد. در ادامه، اتحادیه اروپا و انگلستان نیز محدودیت‌هایی برای این شرکت وضع کردند. با این حال، به دلیل ساختار پیچیده زنجیره تأمین، تجهیزات این شرکت همچنان در کشورهای ثالث—از جمله ایران—در دسترس باقی مانده است.
شرکت هایک‌ویژن تاکنون درباره استفاده از محصولاتش در پروژه‌های امنیتی جمهوری اسلامی ایران اظهارنظری نکرده و در گزارش‌های بین‌المللی به‌ویژه درباره ایران، از مسئولیت‌پذیری طفره رفته است.
تجربه هایک‌ویژن در اجرای پروژه‌های سرکوب دیجیتال در چین، به‌ویژه در استان سین‌کیانگ، الگویی برای بومی‌سازی همان فناوری در ایران فراهم کرده است. الگوریتم‌های تحلیل قومیت، قابلیت شناسایی رفتارهای «غیرعادی»، و سیستم‌های تشخیص چهره بلادرنگ، همان ابزارهایی هستند که جمهوری اسلامی نیز در پی استفاده از آن‌ها برای سرکوب سیاسی، جنسیتی و فرهنگی است.
اتصال این فناوری‌ها به سامانه‌های داخلی احراز هویت، ارسال پیامک‌های تهدیدآمیز، و ضبط حرکت شهروندان در فضاهای عمومی، بخشی از این الگو است که اکنون در ایران پیاده می‌شود.
نتیجه‌گیری: هایک‌ویژن شریک خاموش شبکه سرکوب دیجیتال در ایران
اگرچه هایک‌ویژن حضور رسمی در ایران را انکار می‌کند، اما شواهد متعددی از عرضه تجهیزات این برند، اجرای پروژه‌های نظارتی، و آموزش توسط شرکت‌های ایرانی وجود دارد. فناوری این شرکت، به‌ویژه در حوزه تشخیص چهره و تحلیل رفتار، می‌تواند مستقیماً در خدمت سیاست‌های سرکوبگرانه جمهوری اسلامی قرار گیرد.
هم‌پوشانی الگوهای سرکوب در چین و ایران، نقش هایک‌ویژن را فراتر از یک فروشنده سخت‌افزار قرار می‌دهد؛ این شرکت، به‌طور غیرمستقیم، شریک ساختارمند پروژه «اقتدارگرایی دیجیتال» در ایران است. در نبود شفافیت، تحریم مؤثر، و پاسخگویی بین‌المللی، این مشارکت‌ها همچنان ادامه می‌یابد؛ با هزینه‌ای که شهروندان معترض و آزادی‌های مدنی می‌پردازند.