داهوآ بازیگر کلیدی اما ناشناخته نظارت هوشمند و سرکوب شهروندان
شرکت چینی فناوری ژجیانگ داهوآ (Zhejiang Dahua Technology) به عنوان دومین غول صنعت نظارت تصویری جهان، با سابقه‌ی استفاده از فناوری‌هایش در سرکوب اویغورها در چین، اکنون به یکی از بازیگران کلیدی در پروژه‌های نظارتی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است. اگرچه این شرکت به‌طور رسمی ادعای فعالیت در ایران را ندارد، اما مدارک و شواهد گسترده از مشارکت داهوآ در تأمین تجهیزات نظارتی پیشرفته برای نهادهایی همچون سپاه پاسداران، وزارت کشور و پلیس ایران حکایت دارد.
داهوآ؛ غول AIoT با سابقه نقض حقوق بشر
داهوآ در سال ۲۰۰۱ در هانگژو چین تاسیس شد و به‌سرعت به یکی از رهبران بازار تجهیزات نظارت تصویری با محوریت هوش مصنوعی (AIoT) تبدیل شد. این شرکت با بیش از ۲۳هزار کارمند—که نیمی در بخش تحقیق و توسعه فعال‌اند—محصولاتی شامل دوربین‌های هوشمند، سیستم‌های تشخیص چهره، و نرم‌افزارهای مدیریت تصویری عرضه می‌کند.
در سال ۲۰۱۹، وزارت بازرگانی آمریکا این شرکت را به دلیل مشارکت در پروژه‌های سرکوب اقلیت‌ها در سین‌کیانگ تحریم کرد. در سال ۲۰۲۲ نیز نام داهوآ به‌دلیل فروش فناوری دارای منشا آمریکایی به سپاه پاسداران، به فهرست سیاه اضافه شد.
حضور غیررسمی، تأثیر گسترده در ایران
برخلاف انکار رسمی، داهوآ در بازار ایران حضوری فعال دارد. شرکت‌هایی مانند فراگستر الکترونیک پارس، پرشیا سیستم، ماد طلایی و پرارین به عنوان واردکننده، نماینده رسمی یا توزیع‌کننده، محصولات این برند را به مشتریان ایرانی، از جمله نهادهای امنیتی، عرضه کرده‌اند.
فراگستر در سال ۲۰۲۰ فروش دوربین‌های داهوآ به وزارت کشور را در رزومه خود دارد. گزارش موسسه PSSI نیز از وجود بیش از ۳۴ هزار شبکه دوربین داهوآ در ایران خبر داده است. این آمار نشان از استقرار سازمان‌یافته زیرساخت نظارت هوشمند در کشور دارد.
فناوری در خدمت کنترل؛ قابلیت‌های نگران‌کننده
محصولات داهوآ تنها دوربین نیستند، بلکه بخشی از یک اکوسیستم نظارت مبتنی بر هوش مصنوعی‌اند. ویژگی‌های مهم این سیستم‌ها شامل:
- تشخیص چهره پیشرفته با شناسایی ۳۶۰ نقطه صورت در کمتر از ۰.۲ ثانیه
- تحلیل داده‌های جمعیتی (سن، جنسیت، حالت چهره، ماسک، رنگ پوست)
- تشخیص و ردیابی افراد در فضاهای عمومی
- نرم‌افزار WizMind با الگوریتم یادگیری عمیق برای تحلیل رفتاری
- سیستم‌های مدیریت ویدئو با قابلیت اتصال به سامانه‌های بومی مانند «شاهکار»، «ثنا»، «سپتام»
این ابزارها در اجرای سیاست‌هایی مانند نظارت بر حجاب اجباری، ردیابی معترضان، و کنترل ترافیک شهری نقش ایفا می‌کنند.
رد پای امنیتی در شبکه توزیع
زنجیره توزیع داهوآ در ایران تنها به فروشندگان بازار مصرف محدود نمی‌شود. فراگستر به‌عنوان تأمین‌کننده تجهیزات داهوآ برای وزارت کشور، در فهرست تحریم‌های آمریکا نیز قرار دارد. دیگر شرکت‌ها مانند پرشیا سیستم، ماد طلایی و پرارین با ادعای نمایندگی رسمی یا انحصاری، گستره‌ای از خدمات شامل نصب، آموزش، پشتیبانی فنی و فروش عمده به مشتریان دولتی را ارائه می‌دهند.
همچنین وجود چندین نماینده «انحصاری» برای یک برند، حکایت از ساختار توزیع چندلایه و عدم شفافیت در کنترل کاربران نهایی دارد؛ امری که ردیابی جریان فناوری را برای نهادهای ناظر بین‌المللی دشوار می‌کند.
الگوهای استفاده از فناوری داهوآ در چین و ایران شباهت‌های نگران‌کننده‌ای دارند. در چین، داهوآ ابزارهایی مانند تحلیل رنگ پوست و هشدارهای اویغور را توسعه داد؛ ابزارهایی که برای پروفایل‌سازی قومی استفاده شدند. هرچند این ویژگی‌ها در بازار ایران اثبات نشده‌اند، اما قابلیت فنی آن‌ها در محصولات وجود دارد و در کشوری با تنوع قومی مانند ایران، ریسک سوءاستفاده بالاست.
توسعه قابلیت‌هایی برای «حذف پرسنل از شمارش»، «شناسایی مشتریان تکراری» یا «تحلیل دقیق رفتار» که در حوزه خرده‌فروشی معرفی شده‌اند، به‌راحتی می‌توانند در زمینه امنیتی بازتعریف و برای مدیریت لیست سیاه/سفید امنیتی استفاده شوند.
مخاطرات امنیتی و حفره‌های فنی
در کنار نگرانی‌های حقوق بشری، داهوآ بارها به‌دلیل آسیب‌پذیری‌های فنی محصولاتش مورد انتقاد قرار گرفته است:
- وجود حساب‌های مخفی برای مدیریت از راه دور
- قابلیت دور زدن احراز هویت
- عدم انتشار وصله‌های امنیتی برای بسیاری از مدل‌ها
در صورتی که این تجهیزات در نهادهای حساس مانند پلیس یا سپاه استفاده شوند، احتمال دسترسی خارجی به داده‌های نظارتی شهروندان ایرانی افزایش می‌یابد؛ مسئله‌ای که حتی از منظر امنیت ملی حکومت نیز چالش‌برانگیز است.
نتیجه‌گیری: داهوآ؛ ابزار اقتدارگرایی دیجیتال در ایران
حضور داهوآ در ایران، از فروش تجهیزات نظارتی به وزارت کشور گرفته تا راه‌اندازی هزاران شبکه دوربین در شهرها، نشان می‌دهد این شرکت در عمل به زیرساخت دیجیتال نظارت حکومتی جمهوری اسلامی تبدیل شده است. هم‌پوشانی بین فناوری‌های توسعه‌یافته برای سرکوب در سین‌کیانگ و قابلیت‌های فعال‌شده در ایران، باید زنگ هشدار جدی برای ناظران بین‌المللی و مدافعان حقوق بشر باشد.
در غیاب شفافیت، نظارت مستقل، و تحریم‌های مؤثر چندجانبه، این همکاری‌ها به توانمندی بیشتر ماشین سرکوب جمهوری اسلامی انجامیده است؛ ماشینی که حالا با کمک فناوری‌های هوشمند چینی، در خیابان‌های ایران نفس می‌کشد.